Ақмола облыстық орыс драма театры

Шетелдегі орыс театрлары қайраткерлерінің қауымдастығы Қауымдастықтың басқарма төрағасы, Ақмола облыстық орыс драма театрының директоры Бейбит Бахтыгереевтің 2025 жылғы 3-5 сәуірде Санкт-Петербургте өткен «Шетелдегі орыс театры орыс мәдениеті институты ретінде» атты алтыншы халықаралық конференциясында сөз сөйлеуге дайындалған баяндамасын жариялады

Ұлы Отан соғысы адамзат тарихында өшпес із қалдырды, ол батырлықтың, батылдық пен халықтар бірлігінің символына айналды. Қазақстан одақтас республика мәртебесінде КСРО-ның бір бөлігі бола отырып, осы оқиғаларда маңызды рөл атқарды. Еліміздің өкілдері Ұлы Отан соғысының барлық шайқастарына қатысты. Ол басталған кезде Қызыл Армияда 178 мыңға жуық адам қызмет етті, оларға 1 миллион 200 мың қазақстандық шақырылды. Ресми жарияланымдарда Екінші дүниежүзілік соғыс майдандарында 600 мыңнан астам қазақстандық қаза тапты, яғнисоғыстан қаруға шақырылғандардың жартысы оралмады. Қаза тапқандар Қазақстан халқының 11,2 пайызын құрады.

Қазақстандықтар қорқынышты сынақтарға жауап ретінде ерекше батырлық пен батылдық танытты. Республиканың 100 000-нан астам тұрғыны Ұлы Отан соғысындағы ерліктері үшін марапатталды. Оның ішінде 500-ден астам адам Халық Қаһарманы (Кеңес Одағының Батыры) атағына ие болды, оның ішінде Бауыржан Момышұлы, Мәлік Ғабдуллин, Бейсен Онтаев, аңызға айналған ұшқыштар Талғат Бегелдинов, Леонид Беда, Сергей Луганский және Иван Павлов Кеңес Одағының екі мәрте Батыры атанды. Пулеметші Мәншүк Мәметова, мерген Әлия Молдағұлова және ұшқыш Хиуаз Доспанова батылдығы мен ерлігі үшін марапатталған нәзік қазақ қыздары.

Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстан өз азаматтарын майданға жіберіп қана қоймай, өз жерінде өнер мен мәдениет өкілдерін паналатқан сенімді тылға айналды. Республика шын жүректен қонақжайлылық танытты және бүкіл Кеңес Одағының мәдени мұрасын сақтауда маңызды рөл атқарды.

1941 жылы Алматыда еліміздің ірі киностудиялары — «Мосфильм» және «Ленфильм» эвакуацияланды. Олар Алматы киностудиясымен бірге Орталық Біріккен киностудия (ОБКС) құрды. ОБКС негізінде соғыс уақытындағы барлық отандық көркем фильмдердің шамамен 80% жасалды, оның ішінде Иван Пырьевтің «Свинарка и пастух» және Сергей Эйзенштейннің «Иван Грозный» сияқты әйгілі картиналары бар.

Мәдениетке қосқан бұл үлес тек киномен ғана шектелмеді. Қазақстан да театрлық эвакуацияның маңызды орталығына айналды. 1941 жылы 7 қарашада Абай атындағы опера және балет театры ашылды. Оның сахнасы композитор Сергей Прокофьев, балерина Галина Уланова және режиссер Наталья Сац сияқты көрнекті өнер қайраткерлерін біріктірді. Сонымен қатар, Қазақстанға ірі кинематографиялық студиялар да эвакуацияланды - Алматыда Орталық Біріккен көркем фильмдер киностудиясы жұмысын жалғастырды. Онымен бірге 600-ге жуық кинорежиссер келді, оның ішінде аты аңызға айналған режиссерлер мен жазушылар - Сергей Эйзенштейн, Всеволод Пудовкин және ағайынды Васильевтер. Жергілікті әртістер мен эвакуацияланған сахна шеберлері елдің рухани байлығын сақтап, арттыра отырып, иық тіресіп жұмыс істеді. Олардың тылдағы қызметі мәдени өмірді сақтап қана қоймай, сонымен қатар рухани байлығын көтеретін және жеңіске деген сенімді нығайтатын фильмдер түсіруге ықпал етті.

Осылайша, соғыстың қиын жылдарында Қазақстан эвакуацияланған кәсіпорындар мен адамдар үшін ғана емес, сонымен бірге бүкіл Кеңес Одағының өнері мен мәдениетін сақтауға және дамытуға ықпал ете отырып, мәдени өмірдің орталығына айналды.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Мәскеуде ТМД мемлекеттері басшылары кеңесінің отырысында сөз сөйлеп, 2025 жылы Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 80 жылдығын мерекелеу туралы: «бұл мерейтой бостандық пен әділдік идеяларының салтанат құруын бейнелейтін достастықтың барлық халықтарын біріктіреді. Біз әрқашан адамзат тарихындағы әкелеріміз бен аналарымыздың, барлық соғыс ардагерлері мен тыл еңбеккерлерінің теңдесі жоқ батырлығын есте сақтауымыз керек».

«Ана тілі» газетіне берген сұхбатында Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлы Жеңістің 80 жылдығын мерекелеу биылғы мемлекеттік күн тәртібінде ерекше орын алатынын атап өтті. «Қазақстандықтар нацизмді жеңуге айтарлықтай үлес қосты. Біздің әкелеріміз бен аталарымыз барлық майдандарда ерлікпен соғысқан, Қазақстан да сенімді тылға айналды, армияны қару-жарақпен, өнеркәсіптік тауарлармен және азық-түлікпен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарды», «Жеңістің мерейтойлық күні барлық қазақстандықтардың жүрегінде ерекше айтылатынына сенімдімін, өйткені сол кездегі қайғылы соғыс оқиғалары  әсер етпеген бірде-бір отбасы жоқ. Біздің ортақ міндетіміз – қаза тапқандардың есімдерін есте сақтау, батырларды құрметтеу, жеріміздегі тыныштық пен бейбітшілікті сақтау».

Қазақстан Жеңісті жақындатуға зор үлес қосты және сол оқиғалар әлі есте. Республика театрлары көптеген жылдар бойы Ұлы Отан соғысы тақырыбына бет бұрып, сарбаздардың ерлігі, бейбіт тұрғындардың төзімділігі және адамзаттың бостандық үшін төлеген бағасы туралы үнемі қойылымдар жасап келеді. Жеңістің 80 жылдығы қарсаңында бұл тақырып тағы да маңызды бола бастады: театрлар көрерменге майданның батылдығы мен тыл трагедиялары, қорқынышты сынақтардан өткен және қадір-қасиетін, сенімі мен сүйіспеншілігін сақтаған адамдар туралы терең және жанды спектакльдер ұсынады.

Ақмола облыстық орыс драма театры (Көкшетау қ.)

Ақмола облыстық орыс драма театрында Сулико Жгенти пьесасы бойынша, қоюшы режиссер — Ольга Луцива «Отец солдата» қойылымының дайындығы өткізіліп жатыр. Жеңістің 80 жылдығына арналған қойылымның премьерасы батырлық, төзімділік және адам өмірінің құндылығы тақырыбына арналған. Спектакль соғыс жағдайындағы отбасы, құрбандық және адами құндылықтар туралы маңызды сұрақтарды қарастырады.  «Отец солдата» - бұл майданға жауынгер ретінде емес, әке ретінде барған адам туралы әңгіме. Шексіз әкелік махаббат, төзімділік және адами құндылықтар туралы. Спектакль адам өмірінің бағасын және адамшылықты ең қорқынышты уақытта да сақтаудың маңыздылығын еске түсіреді.

М. Горький атындағы мемлекеттік академиялық орыс драма театры (Астана қ.)

«Алия» спектаклі. Спектакльдің авторлары - Қанат Жүнісов пен Игорь Седин (қоюшы-режиссер).

Спектакль аты аңызға айналған қазақстандық мерген қыз Әлия Молдағұлованы еске алуға арналған. Оның батырлығы туралы әңгіме төзімділік, батылдық және жанқиярлық тақырыбын ашады. Қойылымның негізі тек әскери оқиғалар ғана емес, сонымен қатар достық, халықтардың рухани бірлігі және майдандағы әйелдердің рөлі.

Михаил Лермонтов атындағы ұлттық академиялық орыс драма театры (Алматы қ.)

Леонид Малюгиннің пьесасы бойынша «Старые друзья» спектаклі, қоюшы-режиссер — Роман Жуков.

Жеңістің 80 жылдығына орайластырылған және Ленинградта 1941 жылы 21 маусымда мұғалім Елизавета Ивановнаның үйіне қызы Тонидің сыныптастары жиналған кезде басталатын оқиғаны баяндайды. Келесі күні Тоня бітіру кешін атап өтуі керек еді, бірақ сол кеште барлығын соғыс өзгертеді. Кештің орнына олар майданға аттанады. Бұл жастардың өмірі түбегейлі өзгереді.

Спектакль бізді үш маңызды сәтке — соғыс қарсаңында, Ленинградты қоршау кезінде және жеңістен кейінгі уақытқа әкеледі. Қойылым лиризмге, батырлардың тағдыры үшін жылулық пен уайымға толы, бұл соғыстың адамдарды қалай өзгертетінін көрсетеді. Спектакль адамның төзімділігі, сүйіспеншілігі мен адалдығы туралы ең қиын жағдайларда да маңызды сұрақтар туғызады.

Балалар мен жасөспірімдерге арналған Теміртау театры (Қарағанды облысы)

Алексей Арбузовтың пьесасы бойынша «Мой бедный Марат», қоюшы-режиссер — Михаил Маскалюк.

Бұл спектакль - Ұлы Отан соғысының қатал жылдарында немістер басып алған Ленинградта басталған махаббат хикаясы. Бұл блокада кезінде аман қалған, достық пен махаббат сезімдерін жылдар бойы сақтаған адамдардың өмірі мен қарым-қатынасы туралы әңгіме. Олар соғыстың қатал кезеңіне де, осы махаббат үшбұрышында пайда болған сезімдерге де қарсы тұруға күш таба білді... Пьесаны Алексей Қарбызов жазған және бұл автордың ең үздік пьесаларының бірі.

Ф.М. Достоевский атындағы орыс драма театры (Семей қ.)

«Тёмная ночь» музыкалық-поэтикалық қойылымы, режиссері - Анастасия Малицкая.

Ұлы Жеңістің 80 жылдығына арналған қойылым «қаза тапқандарды еске алу лейтмотиві» болып табылады. Бұл көбінесе эксперименталды жұмыс, мұнда театр кеңістігі ерекше түрде қолданылады: көрермендер негізгі залға бармайды, бірақ алдыңғы қатарлы қалаға айналатын фойеде қалады. Спектакль тек мазасыздық пен үмітсіздік атмосферасына ғана емес, сонымен бірге ең қиын кезеңдерде адамдар үшін күш көзі болған махаббат пен үміт сәттеріне толы. Қойылым өз өмірін бейбітшілік үшін бергендерді еске түсіреді және оқиғаның жарқын сәттері мен қаһармандық беттерін сақтай отырып, өткенді есте сақтаудың қаншалықты маңызды екенін еске салады.

Николай Погодин атындағы облыстық орыс драма театры (Петропавл қ.)

Театр Тарас Дроздтың шығармасы бойынша «Это, девушки, война» спектаклін - соғыс жылдарының шежіресі дайындауда. Қойылым көрерменді соғыс уақытындағы қатал шындыққа батырады, құпия бөлімде жұмыс істейтін төрт қыздың жеке драмаларын көрсетеді. Әрбір дыбыс қауіпті болуы мүмкін жабық кеңістікте олар адамгершілік пен жеңіске деген сенімді сақтауға тырысады. Спектакль батырлық пен батылдықты ғана емес, сонымен бірге әркімнің тағдырына әсер еткен соғыстың қаншалықты қорқынышты екенін еске салады. Спектакльде екі әлем қақтығысады: соғыс жағдайында өмір сүруге мәжбүр болған қыздардың жеке тарихы және соғыстың өзі бүкіл әлемге әсер еткен жаһандық трагедия. Поэтикалық кірістірулер жеке тәжірибелер мен жалпы апаттың ауқымы арасында қарама-қайшылық тудырады.

Театр батырлық пен жеңісті еске сақтайды. Эмоциялар мен драмаға толы кейіпкерлердің жеке әңгімелері арқылы спектакльдер тәжірибенің терең мағынасын жеткізеді. Бұл қойылымдар көрермендерге Жеңістің бағасын және адамдардың тағдырлары – олардың сүйіспеншілігі, достығы және әлемге деген өшпес үміті туралы еске салады.

Қазақстан театрлары соғыс туралы спектакльдер қойып қана қоймайды - олар ерліктің, азаптың, махаббат пен үміттің жанды шежіресін жасайды. Олар бізге рухтың күші мен болашақ үшін бәрін берген халықтардың бірлігін еске салады.

Ұлы Отан соғысының батырларына мәңгілік даңқ!

Бейбит Бахтыгереев, Ақмола облыстық орыс драма театрының директоры, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері (Көкшетау қ.)

ttps://russian-theater.pro/news/2025/akm-bahtygereev-80-pobedy